Τι σημαίνει για τις τράπεζες η δικαστική ήττα της Τρ. Κύπρου στον ΑΠ για τα «τοξικά» ομόλογα του 2011διαίτερα αυστηρούς κανόνες για τις τράπεζες, όταν διαθέτουν επενδυτικά προϊόντα σε πελάτες, θέτει με απόφασή του ο Άρειος Πάγος, ξεκαθαρίζοντας σε ποιες περιπτώσεις οι τράπεζες ευθύνονται για ζημιές από επενδυτικά προϊόντα που διαθέτουν και πότε είναι υποχρεωμένες να αποζημιώνουν «καμένους» επενδυτές.

Η απόφαση (ΑΠ 1391/2025) υπογραμμίζει ότι οι τράπεζες, ως επαγγελματίες πάροχοι επενδυτικών υπηρεσιών, φέρουν μεγάλο βάρος ευθύνης για την προστασία των πελατών τους, ιδίως των απλών καταθετών, και οφείλουν να ενεργούν με αμεροληψία, εντιμότητα και επαγγελματισμό προς το συμφέρον του καταναλωτή.

Η απόφαση αφορά την υπόθεση της Τράπεζας Κύπρου και, ειδικότερα, τη διάθεση των τίτλων «Μετατρέψιμα Αξιόγραφα Ενισχυμένου Κεφαλαίου» (ΜΑΕΚ) το 2011. Είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς επιβεβαιώνει την αδικοπρακτική ευθύνη της τράπεζας απέναντι σε επενδυτές-καταναλωτές και καθορίζει κρίσιμες νομικές αρχές για την ευθύνη των τραπεζών κατά την παροχή επενδυτικών υπηρεσιών.

Εν ολίγοις, σύμφωνα με το πνεύμα της απόφασης, οι τράπεζες οφείλουν να ενημερώνουν πλήρως για τους κινδύνους των επενδυτικών προϊόντων, να ελέγχουν την καταλληλότητα του επενδυτή/αποταμιευτή για κάθε προϊόν, ώστε να μην καταλήγουν σύνθετα προϊόντα υψηλού κινδύνου σε απλούς καταθέτες και, τελικά, είναι υποχρεωμένες να αποζημιώνουν τους πελάτες, αν δεν έχουν εκπληρώσει τις υποχρεώσεις τους.

Υπενθυμίζεται ότι τα ΜΑΕΚ της Τρ. Κύπρου ήταν υβριδικά ομόλογα που υπολογίζονταν ως κεφάλαιο της τράπεζας και «εξαϋλώθηκαν» στη διάρκεια της τραπεζικής κρίσης στην Κύπρο, στο πλαίσιο της εξυγίανσης των τραπεζικών ιδρυμάτων, όταν μετατράπηκαν υποχρεωτικά σε μετοχές, χάνοντας την αξία τους.

Το Δικαστήριο δεν δέχθηκε το επιχείρημα της Τρ. Κύπρου ότι οι απώλειες των καταθετών οφείλονται σε ένα έκτακτο εξωτερικό γεγονός, καθώς έκρινε ότι έπρεπε εξαρχής να είχαν ενημερωθεί σωστά οι καταθέτες για τους κινδύνους.
Βασικές διαπιστώσεις της απόφασης

Ο Άρειος Πάγος απέρριψε την αίτηση αναίρεσης της Τράπεζας Κύπρου, επικυρώνοντας την απόφαση του Εφετείου για αποζημίωση των καταθετών, με τις εξής κρίσιμες παραδοχές:

    Η κρίση του Δικαστηρίου επικεντρώθηκε στην αδικοπρακτική ευθύνη της τράπεζας (άρθρο 914 ΑΚ) λόγω δόλιας παραπλάνησης των επενδυτών κατά την πώληση των ΜΑΕΚ το 2011.
    Η τράπεζα, μέσω των προστηθέντων υπαλλήλων της, παρουσίασε τα ΜΑΕΚ ως ασφαλείς τραπεζικές καταθέσεις με υψηλό σταθερό επιτόκιο και εγγυημένη επιστροφή κεφαλαίου, ενώ στην πραγματικότητα επρόκειτο για υβριδικούς, άληκτους τίτλους (perpetual bonds) με υψηλό επενδυτικό κίνδυνο.
    Αποσιωπήθηκαν σκόπιμα οι ιδιαίτερα δυσμενείς όροι, όπως: Η αόριστη διάρκεια των τίτλων (άληκτοι), η ελάσσων προτεραιότητα (subordinated) έναντι άλλων πιστωτών και καταθετών σε περίπτωση πτώχευσης/εξυγίανσης, η δυνατότητα προαιρετικής ή υποχρεωτικής ακύρωσης πληρωμής τόκων και η υποχρεωτική μετατροπή σε μετοχές σε περίπτωση «γεγονότος έκτακτης ανάγκης κεφαλαίου» ή «γεγονότος βιωσιμότητας».
    Οι επενδυτές ήταν απλοί καταθέτες με συντηρητικό επενδυτικό προφίλ, οι οποίοι δεν διέθεταν τις ειδικές γνώσεις για να κατανοήσουν το περίπλοκο ενημερωτικό δελτίο των 147 σελίδων, το οποίο, ακόμα και αν το είχαν διαβάσει, δεν θα τους επέτρεπε να αντιληφθούν τη λειτουργία και τους πραγματικούς κινδύνους.
     Διαπιστώθηκε παράβαση της υποχρέωσης για ορθή ενημέρωση και παροχή κατάλληλης συμβουλής που επιβάλλουν οι διατάξεις για την προστασία των καταναλωτών (Ν. 2251/1994) και η νομοθεσία για τις χρηματοπιστωτικές αγορές (Ν. 3606/2007 - MiFID).

Αιτιώδης συνάφεια ζημίας

Ο Άρειος Πάγος έκρινε ότι υπάρχει πρόδηλη αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της παράνομης και υπαίτιας συμπεριφοράς της τράπεζας και της ζημίας των επενδυτών.

Χρόνος Ζημίας: Η ζημία επήλθε ήδη κατά τον χρόνο αγοράς των ΜΑΕΚ (Μάιος 2011), διότι οι επενδυτές διέθεσαν τα χρήματά τους για να αποκτήσουν, όχι ένα ασφαλές προϊόν τύπου προθεσμιακής κατάθεσης όπως πίστευαν, αλλά ιδιαίτερα επισφαλή υβριδικά προϊόντα με αξία κατά πολύ υπολειπόμενη της ονομαστικής.

Απόρριψη Διακοπής Αιτιώδους Συνδέσμου: Απορρίφθηκε ο ισχυρισμός της τράπεζας ότι η ζημία οφειλόταν στον μεταγενέστερο κυπριακό νόμο εξυγίανσης του 2013 (Διάταγμα 103/2013). Αντιθέτως, ο Άρειος Πάγος δέχθηκε ότι η κρατική παρέμβαση του 2013 (που οδήγησε στην de facto απώλεια του κεφαλαίου) ήταν συνέπεια της ήδη υπάρχουσας κεφαλαιακής ανεπάρκειας της τράπεζας, η οποία υπήρχε πριν την έκδοση των ΜΑΕΚ το 2011, καθιστώντας την παράνομη συμπεριφορά της τράπεζας τον αποκλειστικό λόγο της επένδυσης και της ζημίας.
Τι σημαίνει η απόφαση για τις τράπεζες

Η απόφαση ΑΠ 1391/2025, τονίζουν νομικοί, αποτελεί ένα ορόσημο και έχει βαρύνουσα σημασία για τον τραπεζικό κλάδο και την προστασία των επενδυτών στην Ελλάδα.

Ειδικότερα, αυστηροποιείται η υποχρέωση ενημέρωσης. Καθίσταται σαφές ότι για σύνθετα επενδυτικά προϊόντα (όπως τα ΜΑΕΚ ή άλλα υβριδικά ομόλογα/χρεόγραφα) η υποχρέωση ενημέρωσης των τραπεζών πρέπει να είναι πλήρης, σαφής, κατανοητή και εξατομικευμένη στο προφίλ του πελάτη.

Η απλή παράδοση ενός ογκώδους «Ενημερωτικού Δελτίου» γεμάτου τεχνικούς όρους δεν απαλλάσσει την τράπεζα από την ευθύνη, ιδίως όταν απευθύνεται σε απλούς καταθέτες. Ο νόμος απαιτεί ο πελάτης να είναι ευλόγως σε θέση να κατανοήσει τη φύση και τους κινδύνους.

Τονίζεται η σημασία του ελέγχου καταλληλότητας (suitability test) και συμβατότητας (appropriateness test), ώστε να διασφαλίζεται ότι το σύνθετο προϊόν ταιριάζει στο επενδυτικό προφίλ (γνώσεις, εμπειρία, οικονομική κατάσταση) του πελάτη.

Σχετικά με τη θεμελίωση αδικοπρακτικής ευθύνη, η απόφαση επιβεβαιώνει ότι η πλημμελής εκπλήρωση των υποχρεώσεων της τράπεζας (απόκρυψη κινδύνων, παραπλάνηση) συνιστά αδικοπραξία (άρθρο 914 ΑΚ) και όχι απλή αθέτηση σύμβασης, θεμελιώνοντας εξωσυμβατική ευθύνη και υποχρέωση αποζημίωσης (θετική ζημία και ηθική βλάβη).

Η κρίση περί δόλιας παραπλάνησης από τους προστηθέντες υπαλλήλους (οι οποίοι έδρασαν στο πλαίσιο οργανωμένου σχεδίου της τράπεζας για προσέλκυση κεφαλαίων) μεταφέρει την ευθύνη στην τράπεζα (ευθύνη προστήσαντος - άρθρο 922 ΑΚ).

Η απόρριψη του ισχυρισμού περί διακοπής του αιτιώδους συνδέσμου λόγω της κυπριακής νομοθετικής παρέμβασης του 2013 είναι κομβική. Το Δικαστήριο τοποθετεί την αιτία της ζημίας στην αρχική δόλια πράξη της τράπεζας (την παραπλανητική πώληση ενός εγγενώς επισφαλούς προϊόντος), και όχι στο μετέπειτα εξωτερικό γεγονός (τον νόμο εξυγίανσης).

Με αυτόν τον τρόπο, περιορίζεται η δυνατότητα των τραπεζών να επικαλούνται εξωτερικά γεγονότα (όπως νομοθετικές ρυθμίσεις, οικονομικές κρίσεις ή κρατικές παρεμβάσεις) ως «διακοπτικά» του αιτιώδους συνδέσμου, όταν η ζημία έχει τις ρίζες της σε αρχική δόλια ή πλημμελή συμπεριφορά.

• 'ΠΗΓΗ"